Bivši oficir mađarskih specijalnih bezbednosnih snaga Šandor Kepiro, koji je nedavno oslobođen optužbi za ratne zločine tokom Drugog svetskog rata, preminuo je jutros u 98. godini.

Kepiro je umro u bolnici u Budimpešti, ali doktori nisu naveli uzrok smrti, saopštio je njegov advokat Žolt Zetenji, javila je agencija AP.

 Sud u Budimpešti je u julu zbog nedostatka dokaza oslobodio Kepira optužbi da je kao kapetan mađarske žandarmerije učestvovao u ubistvima Srba, Jevreja i Roma tokom Novosadske racije u januaru 1942. godine.

Kepiro je rođen 1914. u Sarkadu, nevelikom mestašcu smeštenom uz samu granicu Rumunije, koja se, istina, u vreme njegovog rođenja nije tu nalazila.

Kada je aprila 1941. rasparčana Kraljevina Jugoslavija, Bačka i Baranja (kao i Prekmurje) okupirane su, i anektirane, od strane Hortijeve Mađarske, uprkos činjenici da su dve vlade decembra 1940. potpisale „Sporazum o prijateljstvu“.

Uoči napada na Jugoslaviju grof Pal Teleki, mađarski ministar, uznemiren nemoralnošću tog čina, s obzirom na postojeći sporazum, izvršio je samoubistvo.

Najcrnju „stranicu“ okupacija Bačke, od strane Mađarske, tokom Drugog svetskog rata imala je u poznatom pogromu s kraja januara 1942. poznatom kao „Novosadska racija“.

Mađarska žandarmerija, tada je pohapsila hiljade građana Novog Sada, Jevreja i Srba, a ubijeno je, i potom bačeno pod led, 1.246 Novosađana, pri čemu su 165 bili deca a 809 Jevreji.

Centar „Simon Vizental“, na čijem je čelu Efraim Zurof, locirao je Šandora Kepira krajem 2006. u Budimpešti.

Kepiru je prethodno, u dva navrata, suđeno u Mađarskoj zbog zločina u Novom Sadu januara 1942. i to 1944. godine zbog „povrede žandarmerijskog kodeksa“ , kada je osuđen na 10 godina zatvora.

Suđenje izrvršiocima pogroma u Novom Sadu pod Hortijevim režimom bilo je posledica nesebičnog zalaganja Endre Bajci Žilinskog, uglednog političara i narodnog poslanika, što će se završiti tragičnim krajem i samog Žilinskog decembra 1944. kada je Horti već bio interniran od strane Nemaca.

Nakon što je nacistička Nemačka izvršila direktnu okupaciju Mađarske, tadašnji opunomoćeni zastupnik Berlina dr Edmund Vesemajer 30. marta 1944. godine zahtevao je od mađarskog premijera Deme Stojaija „ukidanje Novosadskog procesa i punu rehabilitaciju optuženih mađarskih oficira“.

U slučaju Kepira i drugih, pokrenuto je vraćanje čina i kao rezultat doneta je Uredba načelnika Generalštaba od 31. maja 1945. godine kojom je Kepiru vraćen čin koji je imao.

Godine 1946. kada se Kepiro nalazio u Austriji, njemu je ponovo suđeno u odsustvu i osuđen je zbog ratnih zločina na 14 godina zatvora.

U Argentinu je Kepiro pobegao 1948. poput mnogih drugih nacističkih ratnih zločinaca, i tamo je boravio do 1996., kad se obratio mađarskoj ambasadi u Buenos Ajresu s molbom da se vrati u u svoju zemlju, što mu je omogućeno.

Mađarska vlada, na zahtev Centra „Simon Vizental“, ponovo pokrenula je postupak protiv Kepira, pošto prema zakonima te zemlje, osobama kojima je suđeno za ratne zločine u odsustvu, posle njihovog hapšenja, mora biti ponovo suđeno.

Zahtev za sprovođenje istrage protiv bivšeg mađarskog oficira podnelo je 2008. godine i Tužilaštvo za ratne zločine u Srbiji.

Proces protiv njega nastavljen je maja ove godine, pošto su medicinski stručnjaci pravosudnih organa ustanovili da je fizički i mentalno sposoban da shvati šta se u sudnici dešava.

Kepiro se direktno teretio za ubistvo više desetina ljudi, čiji je identitet utvrđen, tokom Novosadske racije, među njima je bilo i jedanaestoro dece.

Svedoci su potvrdili da se sećaju Kepira u vreme Novosadske racije kao žandarmerijskog kapetana.

Između ostalog osumnjičen je i da je učestvovao u deportacijima novosadskih Jevreja u koncentracioni logor Aušvic tokom 1944. godine.